مریم قنبریهمه چیز درباره غربالگری سرطان دهانه رحم: مراحل، روش‌ها و نکات مهم
سرطان دهانه رحم یکی از بیماری‌های جدی زنان است که می‌تواند زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، اما با غربالگری منظم می‌توان از آن پیشگیری کرد و در صورت لزوم، به‌موقع درمان را آغاز کرد. دهانه رحم، که ورودی رحم محسوب می‌شود، در معرض خطر ابتلا به این سرطان قرار دارد. خوشبختانه، آزمایش‌هایی مانند تست پاپ اسمیر و در صورت نیاز، تست HPV، امکان شناسایی زودهنگام تغییرات سلولی را فراهم می‌کنند و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌شود. در این مقاله، اهمیت غربالگری سرطان دهانه رحم، روش‌های انجام آن و همچنین علائم هشداردهنده این بیماری را بررسی می‌کنیم تا با افزایش آگاهی، به حفظ سلامت خود کمک کنید.
سرطان دهانه رحم چیست؟
سرطان دهانه رحم زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های این ناحیه، که بخش پایینی رحم و متصل به واژن است، به‌صورت غیرطبیعی رشد کنند. این بیماری در مراحل اولیه معمولاً بدون علامت است، اما با پیشرفت آن، ممکن است علائمی مانند خونریزی غیرطبیعی واژینال، درد لگنی و ناراحتی هنگام رابطه جنسی ظاهر شود.
در ۹۰ درصد موارد، ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) عامل اصلی این سرطان است، اما ابتلا به این ویروس لزوماً به معنای بروز سرطان نیست. عوامل دیگری مانند سیگار کشیدن، ضعف سیستم ایمنی، مصرف طولانی‌مدت قرص‌های ضدبارداری، شروع رابطه جنسی در سنین پایین و داشتن شرکای جنسی متعدد می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
راه‌های پیشگیری و کنترل
خوشبختانه، امکان پیشگیری از این بیماری وجود دارد. یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری، دریافت واکسن HPV است که از زنان در برابر انواع پرخطر این ویروس محافظت می‌کند. همچنین، انجام آزمایش‌های غربالگری مانند تست پاپ اسمیر و آزمایش HPV می‌تواند تغییرات سلولی پیش‌سرطانی را شناسایی کرده و با تشخیص زودهنگام، از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
سرطان دهانه رحم چهارمین سرطان شایع در میان زنان جهان است. در سال ۲۰۱۲، حدود ۵۲۸ هزار مورد جدید و ۲۶۶ هزار مورد مرگ ناشی از این بیماری گزارش شد که معادل ۸ درصد از کل موارد سرطان و مرگ‌ومیر مرتبط با آن در زنان است.
شیوع جهانی سرطان دهانه رحم
حدود ۷۰ درصد موارد سرطان دهانه رحم در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد و در این کشورها، این بیماری یکی از شایع‌ترین علل مرگ ناشی از سرطان در زنان است. در مقابل، در کشورهای توسعه‌یافته به دلیل اجرای برنامه‌های گسترده غربالگری، میزان ابتلا به این سرطان کاهش چشمگیری داشته است.
غربالگری سرطان دهانه رحم چیست؟
غربالگری سرطان دهانه رحم روشی موثر برای تشخیص زودهنگام این بیماری است که در مراحل اولیه به‌راحتی قابل درمان است. در حالی که در مراحل پیشرفته، درمان سخت‌تر شده و ممکن است عوارض جدی‌تری به همراه داشته باشد. تمامی زنانی که دارای دهانه رحم هستند باید به‌طور منظم تحت غربالگری قرار بگیرند. زمان شروع و فواصل بین آزمایش‌ها بسته به سن، سوابق پزشکی و عوامل فردی، توسط پزشک مشخص می‌شود.
روش‌های غربالگری سرطان دهانه رحم
سه روش اصلی برای غربالگری این بیماری وجود دارد:
- آزمایش HPV: بررسی وجود ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، عامل اصلی سرطان دهانه رحم.
- تست پاپ اسمیر: نمونه‌برداری از سلول‌های دهانه رحم برای بررسی وجود سلول‌های غیرطبیعی.
- تست ترکیبی HPV/Pap: انجام همزمان تست HPV و پاپ اسمیر برای شناسایی تغییرات پرخطر در سلول‌های دهانه رحم.
توصیه‌های غربالگری بر اساس سن
- ۲۱ تا ۲۹ سال: هر ۳ سال یک‌بار تست پاپ اسمیر.
- ۳۰ تا ۶۵ سال: هر ۳ تا ۵ سال یک‌بار، بسته به انجام تست پاپ اسمیر به‌تنهایی یا همراه با تست HPV.
- ۶۵ سال به بالا: در صورت داشتن نتایج منظم و طبیعی در غربالگری‌های قبلی، می‌توان غربالگری را متوقف کرد.
نکات مهم درباره غربالگری
- آزمایش‌های غربالگری بدون درد بوده و تنها چند دقیقه طول می‌کشند.
- بهترین زمان برای انجام تست پاپ اسمیر، خارج از دوران قاعدگی است.
- ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از انجام آزمایش، از رابطه جنسی، استفاده از تامپون یا دوش واژینال خودداری کنید.
نتایج آزمایش را به‌طور منظم با پزشک خود بررسی کنید.با انجام غربالگری‌های منظم، می‌توان از بروز سرطان دهانه رحم جلوگیری کرد و در صورت ابتلا، آن را در مراحل اولیه تشخیص داد. به یاد داشته باشید که تشخیص زودهنگام، شانس موفقیت درمان و بقا را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
چگونه آزمایش غربالگری سرطان دهانه رحم انجام می‌شود؟
در این بخش، مراحل انجام غربالگری سرطان دهانه رحم را بررسی می‌کنیم.
مراحل اصلی غربالگری
- معاینه: ابتدا بیمار روی تخت معاینه دراز کشیده و پزشک با استفاده از اسپکولوم، دهانه رحم را مشاهده می‌کند.
- نمونه‌برداری: با استفاده از یک برس یا ابزار مخصوص، مقدار کمی از سلول‌های دهانه رحم برداشته می‌شود. این فرآیند بدون درد بوده و تنها چند ثانیه طول می‌کشد.
- آزمایش: نمونه جمع‌آوری‌شده به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا از نظر وجود سلول‌های غیرطبیعی یا ویروس HPV بررسی شود.
انواع تست‌های غربالگری - تست پاپ اسمیر: بررسی سلول‌های دهانه رحم برای شناسایی تغییرات غیرطبیعی.
- تست HPV: تشخیص ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) که عامل اصلی سرطان دهانه رحم است.
اهمیت غربالگری منظم
انجام معاینات دوره‌ای و غربالگری‌های منظم نقش مهمی در تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم دارد. با شناسایی این بیماری در مراحل اولیه، شانس درمان موفق و افزایش طول عمر به میزان قابل توجهی بالا می‌رود.
چه افرادی به غربالگری مکرر سرطان دهانه رحم نیاز دارند؟
اگرچه دستورالعمل‌های کلی غربالگری سرطان دهانه رحم برای اکثر زنان یکسان است، اما در برخی موارد، پزشک ممکن است انجام غربالگری‌های مکرر را توصیه کند. این موارد شامل موارد زیر هستند:
- ابتلا به HIV: افراد مبتلا به ویروس HIV دارای سیستم ایمنی ضعیف‌تری هستند و در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به HPV و در نتیجه سرطان دهانه رحم قرار دارند.
- ضعف سیستم ایمنی: افرادی که به دلیل عواملی مانند درمان سرطان، پیوند عضو یا مصرف طولانی‌مدت داروهای استروئیدی دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند، احتمال بیشتری برای ابتلا به HPV و سرطان دهانه رحم دارند.
- قرار گرفتن در معرض داروی DES پیش از تولد: داروی DES که در گذشته برای جلوگیری از سقط جنین تجویز می‌شد، بعدها مشخص شد که خطر سرطان دهانه رحم را در دخترانی که مادرانشان از این دارو استفاده کرده بودند، افزایش می‌دهد.
- سابقه نتایج غیرطبیعی در آزمایش پاپ اسمیر یا بیوپسی: در صورت مشاهده سلول‌های غیرطبیعی در آزمایش‌های قبلی، پزشک ممکن است برای نظارت دقیق‌تر، غربالگری‌های مکرر را توصیه کند.
- سابقه سرطان دهانه رحم: حتی پس از درمان این بیماری، احتمال بازگشت سرطان وجود دارد، بنابراین انجام غربالگری‌های منظم برای این افراد ضروری است.
غربالگری مداوم در این افراد می‌تواند به تشخیص زودهنگام تغییرات غیرطبیعی کمک کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
چه کسانی نیازی به غربالگری سرطان دهانه رحم ندارند؟
برخی از زنان به دلیل شرایط خاص، نیازی به انجام غربالگری سرطان دهانه رحم ندارند. در ادامه، گروه‌هایی که می‌توانند از این غربالگری صرف‌نظر کنند، معرفی شده‌اند:
- زنانی که هیسترکتومی کامل انجام داده‌اند: اگر به دلایلی غیر از سرطان یا وجود سلول‌های غیرطبیعی، عمل برداشتن کامل رحم (هیسترکتومی کامل) را انجام داده‌اید، نیازی به غربالگری سرطان دهانه رحم ندارید. از آنجا که این سرطان در دهانه رحم ایجاد می‌شود، برداشتن آن به معنای حذف خطر ابتلا به بیماری است.
- زنانی که هیسترکتومی جزئی داشته‌اند: اگر تنها رحم شما برداشته شده اما دهانه رحم همچنان باقی است (هیسترکتومی جزئی یا سوپراسرویکال)، باید غربالگری‌های منظم سرطان دهانه رحم را ادامه دهید، زیرا دهانه رحم همچنان در معرض خطر ابتلا به HPV و سرطان قرار دارد.
نکته: اگر درباره وضعیت خود و نیاز به غربالگری مطمئن نیستید، حتماً با پزشک مشورت کنید تا توصیه‌های متناسب با شرایط شما ارائه شود.
چه زمانی می‌توان غربالگری سرطان دهانه رحم را متوقف کرد؟
غربالگری منظم سرطان دهانه رحم نقش مهمی در پیشگیری و تشخیص زودهنگام این بیماری دارد. با این حال، در برخی شرایط، زنان می‌توانند پس از ۶۰ یا ۶۵ سالگی غربالگری را متوقف کنند.
شرایط توقف غربالگری
✅ عدم سابقه سلول‌های غیرطبیعی یا سرطان: اگر سابقه تغییرات پیش‌سرطانی متوسط تا شدید یا سرطان دهانه رحم نداشته باشید، امکان توقف غربالگری وجود دارد.
✅ نتایج منفی در آزمایش‌ها:
در ۱۰ سال گذشته، سه آزمایش پاپ اسمیر متوالی با نتایج طبیعی داشته باشید.
یا دو آزمایش متوالی ترکیبی (پاپ اسمیر + HPV) با نتایج طبیعی دریافت کرده باشید، به شرطی که آخرین آزمایش در ۵ سال اخیر انجام شده باشد.
نکات مهم پیش از توقف غربالگری
🔹 مشورت با پزشک: پیش از تصمیم‌گیری، حتماً با پزشک خود مشورت کنید تا براساس سوابق پزشکی و نتایج آزمایش‌های قبلی، بهترین تصمیم گرفته شود.
🔹 شرایط استثنایی: زنانی که دچار نقص ایمنی هستند، در معرض داروی DES در دوران جنینی قرار گرفته‌اند یا سابقه سرطان دهانه رحم دارند، ممکن است حتی پس از ۶۵ سالگی نیز نیاز به ادامه غربالگری داشته باشند.
🔹 توجه به تغییرات بدنی: اگر پس از توقف غربالگری، علائمی مانند خونریزی غیرطبیعی واژن، درد لگن یا ترشحات غیرعادی مشاهده کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
مشورت با پزشک و در نظر گرفتن وضعیت سلامت فردی، بهترین راه برای تصمیم‌گیری درباره ادامه یا توقف غربالگری سرطان دهانه رحم است.
نتیجه‌گیری
سرطان دهانه رحم با اقدامات پیشگیرانه کاملاً قابل کنترل و درمان است. اولین و مهم‌ترین گام، واکسیناسیون HPV است که از زنان در برابر انواع پرخطر ویروس HPV، عامل اصلی این سرطان، محافظت می‌کند. گام بعدی، غربالگری منظم با تست پاپ اسمیر یا آزمایش HPV است که امکان شناسایی سلول‌های پیش‌سرطانی را در مراحل اولیه فراهم می‌کند. تشخیص زودهنگام، شانس درمان موفق را افزایش داده و از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند.