مریم قنبریسرطان، نوعی رشد غیرطبیعی سلول‌هاست که می‌تواند به بخش‌های مختلف بدن گسترش یابد. در صورتی که احتمال ابتلا به سرطان وجود داشته باشد، پزشکان از روش‌های تشخیصی مختلفی برای بررسی این بیماری استفاده می‌کنند. یکی از این روش‌ها، انجام تست‌های آزمایشگاهی است که به شناسایی سرطان کمک می‌کند.
در این آزمایش‌ها، نمونه‌هایی از خون، ادرار، مایعات بدن یا بافت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند تا وجود سلول‌های غیرطبیعی یا تومورها تشخیص داده شود. این فرآیند می‌تواند نشان دهد که آیا فرد به سرطان مبتلاست یا در معرض خطر قرار دارد. پس از تشخیص، می‌توان روش‌های درمانی مناسب را برای مقابله با بیماری در پیش گرفت.
رایج‌ترین تست‌های آزمایشگاهی شامل آزمایش خون، آزمایش ادرار و بررسی تومور مارکرها هستند. علاوه بر تشخیص اولیه، این آزمایش‌ها می‌توانند در غربالگری افراد در معرض خطر، تعیین مرحله بیماری، انتخاب بهترین روش درمانی و ارزیابی پاسخ بدن به درمان مؤثر باشند. همچنین، از طریق این تست‌ها می‌توان پیگیری کرد که آیا بیماری عود کرده یا سرطان جدیدی در بدن فرد ایجاد شده است.
آزمایش خون و نقش آن در تشخیص سرطان
آزمایش خون یکی از روش‌های آزمایشگاهی است که می‌تواند در تشخیص برخی از انواع سرطان مؤثر باشد. با این حال، به جز در مواردی مانند سرطان خون، این آزمایش به‌تنهایی قادر به شناسایی قطعی سرطان نیست، اما می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار پزشک قرار دهد.
در این فرآیند، نمونه‌های خون جمع‌آوری‌شده در آزمایشگاه مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌گیرند تا نشانه‌های احتمالی سرطان، مانند سلول‌های غیرطبیعی، پروتئین‌های خاص یا سایر مواد مرتبط با سرطان، بررسی شوند. علاوه بر این، آزمایش خون می‌تواند به پزشک کمک کند تا تأثیر سرطان بر عملکرد اندام‌های بدن را ارزیابی کند.
برخی از آزمایش‌های رایج خون شامل موارد زیر است:
- آزمایش شمارش سلولی (CBC): بررسی تعداد و نوع سلول‌های خونی برای شناسایی ناهنجاری‌هایی که ممکن است نشانه سرطان باشند.
- آزمایش شیمی خون: اندازه‌گیری سطح مواد مختلف در خون که می‌تواند نشان‌دهنده عملکرد غیرطبیعی اندام‌ها باشد.
- مارکرهای التهابی و پروتئینی: بررسی وجود نشانگرهای زیستی که می‌توانند به تشخیص سرطان و بیماری‌های مرتبط کمک کنند.
- آزمایش ژنتیکی: در برخی موارد، بررسی‌های ژنتیکی برای تشخیص احتمال ابتلا به برخی سرطان‌ها توصیه می‌شود.
آزمایش‌های مرتبط با تشخیص سرطان
- آزمایش آنتی‌بادی ضد هسته‌ای (ANA): میزان آنتی‌بادی‌های موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند و معمولاً در بیماری‌های خودایمنی، مانند روماتیسم، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- آزمایش شیمی خون: بررسی میزان مواد شیمیایی موجود در خون که می‌تواند عملکرد اندام‌ها و بافت‌های بدن را مشخص کند. سطح غیرعادی این مواد ممکن است نشانه بیماری باشد.
- پروفایل چربی خون: اندازه‌گیری انواع چربی‌های خون از جمله کلسترول کلی، LDL، HDL و تری‌گلیسیرید.
- آزمایش BNP: این تست سطح هورمون BNP را که در پاسخ به فشار بالا در دیواره‌های قلب ترشح می‌شود، اندازه‌گیری می‌کند و می‌تواند نشانه‌ای از نارسایی قلبی باشد.
- آزمایش خون مخفی در مدفوع (FOBT): بررسی وجود خون در مدفوع که ممکن است نشانه‌ای از سرطان روده بزرگ باشد. در این آزمایش، نمونه‌های مدفوع روی کارت‌های مخصوص قرار گرفته و برای تجزیه‌وتحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
این آزمایش‌ها بسته به شرایط بیمار و تشخیص پزشک ممکن است انجام شوند و نقش مهمی در غربالگری، تشخیص و پایش روند درمان سرطان ایفا می‌کنند.
بررسی آزمایش‌های تشخیصی خون
آزمایش مکمل (Complement Test)
این آزمایش سطح پروتئین‌های مکمل موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. کاهش سطح این پروتئین‌ها می‌تواند با برخی اختلالات خودایمنی مرتبط باشد.
آزمایش شمارش کامل خون (Complete Blood Count – CBC)
این آزمایش، تعداد و اندازه سلول‌های خونی مختلف را در یک حجم مشخص از خون بررسی می‌کند. CBC یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های پزشکی است که اطلاعات مهمی درباره سلامت کلی بدن ارائه می‌دهد:
گلبول‌های قرمز (RBC): نقش اساسی در حمل اکسیژن دارند و کاهش آن‌ها ممکن است به کم‌خونی و احساس خستگی منجر شود.
هموگلوبین (Hb): این بخش از گلبول‌های قرمز، میزان توانایی آن‌ها در انتقال اکسیژن را اندازه‌گیری می‌کند.
هماتوکریت (Hct): نشان‌دهنده درصد گلبول‌های قرمز در خون است.
گلبول‌های سفید (WBC): این سلول‌ها در مقابله با عفونت‌ها نقش دارند. افزایش تعداد آن‌ها می‌تواند نشانه‌ای از عفونت باشد، درحالی‌که کاهش آن ممکن است به برخی بیماری‌های روماتیسمی یا تأثیر داروها مرتبط باشد.
آزمایش کراتینین (Creatinine Test)
این آزمایش برای بررسی سطح کراتینین در خون انجام می‌شود که می‌تواند به ارزیابی عملکرد کلیه‌ها کمک کند. افزایش سطح کراتینین ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌های کلیوی باشد.
آزمایش پروتئین واکنشی C (C-reactive protein – CRP)
این آزمایش سطح پروتئین CRP را اندازه‌گیری می‌کند که در پاسخ به التهاب یا عفونت در بدن افزایش می‌یابد. سطح بالای CRP می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری التهابی یا عفونی باشد.
آزمایش فاکتور روماتوئید (Rheumatoid Factor – RF)
این آزمایش بررسی می‌کند که آیا فاکتور روماتوئید (یک نوع آنتی‌بادی) در خون فرد وجود دارد یا خیر. وجود این آنتی‌بادی معمولاً در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید و برخی دیگر از بیماری‌های خودایمنی دیده می‌شود.
آزمایش سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (Erythrocyte Sedimentation Rate – ESR)
این آزمایش سرعت ته‌نشین شدن گلبول‌های قرمز در یک لوله آزمایش را اندازه‌گیری می‌کند. در شرایط التهاب یا تورم، پروتئین‌های خون تجمع یافته و وزن بیشتری پیدا می‌کنند، که باعث می‌شود گلبول‌های قرمز سریع‌تر در انتهای لوله رسوب کنند. به‌طور کلی، هرچه سرعت این رسوب بیشتر باشد، نشان‌دهنده شدت بالاتر التهاب در بدن است.
آزمایش هماتوکریت (Hematocrit – Hct)
هماتوکریت میزان گلبول‌های قرمز در خون را اندازه‌گیری می‌کند. کاهش تعداد گلبول‌های قرمز در افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی مانند آرتریت و بیماری‌های روماتیسمی رایج است.
آزمایش عملکرد کبد (Liver Function Tests – LFTs)
این آزمایش مجموعه‌ای از تست‌های خون است که برای ارزیابی عملکرد صحیح کبد انجام می‌شود. نتایج آن می‌تواند به تشخیص اختلالات کبدی، از جمله بیماری‌های حاد و مزمن مانند هپاتیت و کلستاز کمک کند.
آزمایش اسمیر خون محیطی (Peripheral Blood Smear)
در این روش، نمونه‌ای از خون زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود تا تعداد انواع گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و تغییرات احتمالی در شکل سلول‌های خونی ارزیابی شود. این آزمایش اطلاعات مهمی درباره سلامت کلی خون ارائه می‌دهد.
آزمایش ادرار و نقش آن در تشخیص بیماری‌ها
آزمایش ادرار یکی از روش‌های تشخیصی مهم است که برای بررسی ترکیبات مختلف موجود در ادرار، از جمله سلول‌ها و مواد شیمیایی، انجام می‌شود. این آزمایش می‌تواند به شناسایی گلبول‌های قرمز و سفید، عفونت‌ها و میزان پروتئین موجود در ادرار کمک کند.
در این تست، نمونه ادرار از نظر وجود خون، پروتئین، داروها و سایر عناصر غیرطبیعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. وجود خون در ادرار (هماتوری) می‌تواند ناشی از یک بیماری خوش‌خیم (غیرسرطانی)، عفونت یا مشکلات دیگر باشد. همچنین، افزایش غیرطبیعی سطح پروتئین در ادرار (پروتئینوری) ممکن است نشان‌دهنده مشکلات کلیوی یا بیماری‌های قلبی عروقی باشد.
آزمایش ادرار، بسته به شرایط بیمار، می‌تواند به عنوان یک ابزار کمکی در تشخیص سرطان و سایر اختلالات مورد استفاده قرار گیرد.
تومور مارکرها و نقش آن‌ها در تشخیص سرطان
تومور مارکرها موادی هستند که یا مستقیماً توسط سلول‌های سرطانی در خون یا ادرار تولید می‌شوند، یا در پاسخ بدن به سلول‌های سرطانی ایجاد می‌شوند. این مارکرها به عنوان یک ابزار کمکی برای ارزیابی میزان تأثیر درمان سرطان و بررسی احتمال عود تومور مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اگرچه تومور مارکرها می‌توانند در شناسایی مشکلات احتمالی مفید باشند، اما نتایج آن‌ها همیشه قطعی نیست و به همین دلیل، برای تشخیص دقیق‌تر، انجام آزمایش‌های تکمیلی ضروری است. دلایل این امر عبارت‌اند از:
وجود تومور مارکرهای بالا در بیماری‌های غیرسرطانی: برخی بیماری‌های خوش‌خیم نیز می‌توانند باعث افزایش سطح این مواد در خون شوند.
عدم وجود تومور مارکر در همه بیماران سرطانی: برخی از افراد مبتلا به تومور، ممکن است تومور مارکر قابل‌تشخیصی نداشته باشند.
عدم اختصاصی بودن برخی تومور مارکرها: بعضی از این مارکرها به یک نوع خاص از تومورها مرتبط نیستند و ممکن است در بیماری‌های دیگر نیز افزایش یابند.
به همین دلیل، تومور مارکرها به‌تنهایی برای تشخیص سرطان کافی نیستند و باید همراه با سایر روش‌های تشخیصی مورد استفاده قرار گیرند.
انواع تومور مارکرها
- (Prostate-specific antigen (PSA
- (Prostatic acid phosphatase (PAP
- CA 125
- (Carcinoembryonic antigen (CEA
- (Alpha-fetoprotein (AFP
- (Human chorionic gonadotropin (HCG
- CA 19-9
- CA 15-3
- CA 27-29
- (Lactate dehydrogenase (LDH
- (Neuron-specific enolase (NSE
- Bladder tumor marker studies
جمع‌بندی: نقش آزمایش‌های تشخیصی در شناسایی سرطان
آزمایش‌های تشخیصی، از جمله آزمایش خون، ادرار و تومور مارکرها، ابزارهای مهمی برای ارزیابی سلامت فرد و تشخیص زودهنگام سرطان هستند. این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا وجود ناهنجاری‌ها، سطح پروتئین‌های خاص، عملکرد اندام‌ها و احتمال وجود سلول‌های سرطانی را بررسی کنند.
آزمایش خون می‌تواند اطلاعاتی درباره سلامت کلی بدن، عملکرد کبد و کلیه، وجود التهاب و تغییرات در شمارش سلول‌های خونی ارائه دهد.
آزمایش ادرار برای بررسی وجود خون، پروتئین‌های غیرطبیعی و دیگر مواد شیمیایی استفاده می‌شود که ممکن است نشانه مشکلات کلیوی، عفونت یا حتی سرطان باشند.
تومور مارکرها موادی هستند که توسط سلول‌های سرطانی یا در پاسخ بدن به سرطان تولید می‌شوند. با این حال، به دلیل احتمال نتایج غیرقطعی، این آزمایش‌ها باید در کنار روش‌های تشخیصی دیگر مورد استفاده قرار گیرند.
در نهایت، هیچ‌یک از این تست‌ها به‌تنهایی برای تشخیص قطعی سرطان کافی نیستند. پزشکان معمولاً از ترکیبی از روش‌های تصویربرداری، آزمایش‌های بالینی و بررسی‌های ژنتیکی برای دستیابی به یک تشخیص دقیق و تعیین بهترین روش درمانی استفاده می‌کنند. تشخیص زودهنگام سرطان از طریق این آزمایش‌ها می‌تواند تأثیر زیادی در افزایش شانس موفقیت درمان و بهبود کیفیت زندگی بیمار داشته باشد.